استقرار نظام شورايي در كشور ايران پس از انقلاب اسلامي (در سال 1357) چنان مورد توجه و اهميت قرار گرفته است كه يك فصل و 8 اصل از قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران به شوراها اختصاص يافت. اصل هفتم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران مي گويد: «طبق دستور قرآن كريم: «و امرهم شوري بينهم» و «شاورهم في الامر» شوراها؛ مجلس شوراي اسلامي، شوراي استان، شهرستان، شهر، محل، بخش، روستا و نظاير اينها از اركان تصميم گيري و اداره امور كشور هستند و موارد طرز تشكيل و حدود اختيارات و وظايف شوراها را اين قانون و قوانين ناشي از آن معين مي كند.» همچنين اصول 100 تا 106 قانون اساسي ايران نيز به شوراها اختصاص يافته است، به ترتيبي كه ملاحظه مي شود: اصل يكصدم : «براي پيشبرد سريع برنامه هاي اجتماعي، اقتصادي، عمراني، بهداشتي، فرهنگي، آموزشي و ساير امور رفاهي از طريق همكاري مردم با توجه به مقتضيات محلي اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان يا استان با نظارت شورايي به نام شوراي ده، بخش، شهر، شهرستان يا استان صورت مي گيرد كه اعضاي آن را مردم همان محل انتخاب مي كنند. شراييط انتخاب كنندگان و انتخاب شوندگان و حدود وظايف و اختيارات و نحوه انتخاب و نظارت شوراهاي مذكور و سلسله مراتب آنها را كه بايد با رعايت اصول وحدت ملي و تماميت ارضي و نظام جمهوري اسلامي و تابعيت حكومت مركزي باشد، قانون معين ميكند.» اصل يكصد و يكم: «به منظور جلوگيري از تبعيض و جلب همكاري در تهيه برنامه هاي عمراني و رفاهي استان ها و نظارت بر اجراي هماهنگ آنها شوراي عالي استان ها مركب از نمايندگان شوراهاي استان تشكيل مي شود.» اصل يكصد و دوم: «شوراي عالي استان ها حق دارد در حدود اختيارات خود طرح هايي تهيه و مستقيم يا از طريق دولت به مجلس شوراي اسلامي پيشنهاد كند. اين طرح ها بايد در مجلس مورد بررسي قرار گيرد.» اصل يكصد و سوم: «استانداران، فرمانداران، بخشداران و ساير مقامات كشوري كه از سوي دولت تعيين مي شوند در حدود اختيارات شوراها ملزم به رعايت تصميمات آنها هستند.» اصل يكصد و چهارم: «به منظور تأمين قسط اسلامي و همكاري در تهيه برنامه ها و ايجاد هماهنگي در پيشرفت امور در واحدهاي توليدي، صنعتي و كشاورزي، شوراهايي مركب از نمايندگان كرگران و دهقانان و ديگر كاركنان و مديران، و در واحدهاي آموزشي، اداري، خدماتي و مانند اينها شوراهايي مركب از نمايندگان اعضاي اين واحدها تشكل مي شود.» اصل يكصد و پنجم: «تصميمات شوراها نبايد مخالف موازين اسلام و قوانين كشور باشد.» اصل يكصد و ششم: «انحلال شوراها جز در صورت انحراف از وظايف قانوني ممكن نيست، مرجع تشخيص انحراف و ترتيب انحلال شوراها و طرز تشكيل مجدد آنها را قانون معين مي كند.» لزوم تأسيس شوراها «اين شوراها بايد باشد در شهرها، بعد هم در ساير نقاط ان شاءالله تأسيس بشود. و سرنوشت هر شهرستاني، هر شهري كه آن شوراها در آن هست با خود اين شوراهاست، كه از طرف مردم تعيين مي شوند افرادش.» (صحيفه امام، ج 10، ص 250) شوراها جزء برنامه هاي اسلام است «اين جزء برنامه هاي اسلام است، و بناي ما هم بر همين هست. نه تنها شما، هر جا، در هر استاني، در هر جايي كه هست، همان طوري كه از اول قانون هم همين معنا بوده است، بايد شوراهاي ولايتي باشد. اينها بايد بشود، و مي شود و در صدد هستند. الان مشغول طرح ريزي آن هستند كه شما براي خودتان، مسائل خودتان باشد. انتخابات مال خودتان باشد؛ خودتان انجام بدهيد. كارهايتان محول به خودتان باشد. نه تنها شما؛ خراسان هم همين طور، اصفهان هم همين طور ، همه جا همين طور. اين شوراها بايد همه جا باشد و هر جايي خودش اداره كند خودش را. اين، هم براي ملت خوب است، هم براي دولت خوب است. دولت نمي تواند همه جا را خودش تحت نظر بگيرد، وقتي محول كرد كار را به خود مردم، مردم در منطقه اي كه هستند براي خودشان دلسوزتر هستند، بهتر اطلاع دارند به احتياجات خودشان. اينها يك برنامه هايي است كه در دست اجراست.» (صحيفه امام، ج 7، ص 151) فرمان تهيه آيين نامه اجرايي شوراهاي شهر و روستا بسم الله الرحمن الرحيم شوراي انقلاب اسلامي در جهت استقرار حكومت مردمي در ايران و حاكميت مردم بر سرنوشت خويش، كه از ضرورتهاي جمهوري اسلامي است، لازم مي دانم بي درنگ به تهيه آيين نامه اجرايي شوراها براي اداره امور محلي شهر و روستا در سراسر ايران اقدام، و پس از تصويب به دولت ابلاغ نماييد تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا درآورد. روح الله الموسوي الخميني (صحيفه امام، ج 7، ص 167) وظايف عمده شوراي شهر «شوراي شهر؛ يعني همه كارهاي شهر دست اينهاست. شهردار را هم تعيين مي كند. كارهاي ديگر شهر را، همه را، اينها انجام مي دهند. نظارت در بازار، نظارت در همه جا، دارند. اينها اختياراتي دارند، و ممكن است كه خداي نخواسته يك وقتي اشخاص ناباب تعيين بشود، رأي داده بشود به آنها، و براي شهر مضر؛ براي اسلام هم مضر. بنابراين، يك مسئله مهمي است كه بايد شما توجه به آن داشته باشيد. و برسانيد به دوستان خودتان، به شهرستانهايي كه مي رويد به دوستانتان، به اهل علم آنجا، برساندي كه مردم آگاه بشوند و روي آگاهي رأي بدهند.» ( صحيفه امام، ج 10 ، ص 252) لزوم تعيين صلاحيّت كانديداهاي عضويّت در شوراها «اگر چنانچه دقت در اين امر نشود و مردم توجه به اين امر نكنند، مسئولند پيش خدا. اگر فردا يك گرفتاري براي ملت به واسطه اينها پيش بيايد، ماها كه مي خواهيم تعيين كنيم افراد را، مسئول هستيم، مسئوليت ما بزرگ است. امور وجاهت اسلام در خطر ممكن است باشد. اگر يك افراد نابابي در جمهوري اسلام مقدرات يك شهري را در دست بگيرند و بعد كارهاي خلاف بكنند، علاوه بر اينكه براي خود آن شهر مضر است، وجهه جمهوري اسلامي را بد نمايش مي دهد. و آنهايي كه با شما و با ما و با اسلام غرض دارند اينها مي خواهند كه يك افرادي باشند كه اين افراد هر چه بتوانند كار را از اسلام جدا كنند؛ مطالب را از اسلام جدا كنند. و ما شما و ما مي خواهيم كه هر چه كار مي شود اسلامي باشد.... خيال نكنيد كه شوراي شهر يك چيز آساني است، يك چيز كمي است.» ( صحيفه امام، ج 10، ص 251) توجه كافي در انتخاب اعضاي شوراها « من اميدوارم كه آقايان، در هر جا و در هر محلي هستند، راجع به اين مسائلي كه الان پيش است، من جمله قضيه اين شوراها، جديت كنند كه مبادا يك افراد فاسدي در اين شوراها پيدا بشود. براي اينكه اين شوراها تمام مقدرات يك شهرستان دست آنهاست. و اگر خداي نخواسته يك اشخاص فاسد در اين شوراها پيدا بشود، ممكن است كه شهرستان را، بلكه ايران، بلكه اسلام را به فساد بشكند. بايد درست متوجه باشيد اشخاصي را كه انتخاب مي كنيد سوابقشان را مطالعه كنيد، بدانيد. خوب، هر شهري مي داند كه افراد معتمد، افراد صحيح، كي ها هستند. در يك شهر، ده پانزده ]نفر از[ افرادي كه شناسا باشند، از هر تيپي كه هستند؛ از هر جممعيتي كه هستند، شناسايي كامل: در زمان سابق چه جور بودند؛ در زمان انقلاب چه جور بودند؛ از اول انقلاب تا حالا چه جور بودند؛ در زمان انقلاب چه جور بودند؛ از اول انقلاب تا حالا چه جور بودند؛ سوابق خانوادگيشان چه هست؛ عقايدشان چه هست؛ مقدار معلوماتشان چه هست. در هر شهري بايد يك همچو اشخاص مؤمن، معتقد، مؤمن به نهضت اسلامي، به جمهوري اسلامي، و منحرف نبودن به يكي از اين مكتبهاي فاسد را انتخاب كنند، تا ان شاءالله مقدرات شهرتان را در دست بگيرند، و كارها را موافق صلاح ملت و صلاح شهرستان خود ان ان شاء الله اجرا بكنيد.» (صحيفه امام، ج 10، ص 260) هشدار به طبقات مختلف ملت «اگر خداي نخواسته در اين مسئله غفلت بكنيد، يا روحانيين غفلت بكنند، يا خطبا غفلت بكنند، يا فضلا غفلت بكنند، يا دانشگاهيهاي متعهد غفلت بكنند، يا بازاريها غفلت بكنند، يا كشاورزان و كارگران غفلت بكنند، و يك اشخاصي كه برخلاف مسير ملت است، برخلاف مسير اسلام است پيدا بشود، ممكن است كه يك شهري را به فساد بكشد، و ممكن است بعد از او يك مملكتي به فساد كشيده بشود. بايد با تمام قوا با تمام قدرت غفلت نكنيد از اين معنا؛ و علماي بلاد غفلت نكنند از اين امر، اهل منبر غفلت نكنند؛ فضلايي كه در اطراف هستند، اهل علمي كه در اطراف هستند، دانشگاهيها، دانشجوها، همه غفلت از اين نكنند. كه يك افرادي كه بايد سرنوشت يك شهر را شما مي خواهيد به يك عده بدهيد، سرنوشت همه چيز شهر را شما مي خواهيد به يك عده بدهيد، سرنوشت همه چيز شهر را به يك عده مي خواهيد بدهيد، بايد يك كسي باشد كه هم سررشته داشته باشد از امور؛ و هم امين و معتقد به نهضت باشد. اين يكي از مسائل بزرگ است كه ما الان موجه با آن هستيم. » (صحيفه امام، ج 10، ص 219 تا 220) هشدار دربارة نفوذيها « قضيه شوراها را يك امر سطحي و يك امر كوچك نشمريد. اين شوراها اختياراتي دارند كه به واسطه آن اختيارات مي توانند مسائل ما را ضايع كنند؛ و مي توانند مسائل اسلامي را جلو ببرند. بدانيد كه الان دنبال اينكه اعلام اين شده است كه شوراهاي شهر را بناست تشكيل بدهند، دستجاتي كه مخالف با نهضت اسلام هستند و از اسلام مي ترسند، از احكام اسلام مي ترسند، اينها در صدد توطئه هستند كه يك افرادي را جا بزنند به ملت. آنها مي دانند كه خودشان ندارند اين قدر جمعيت، عددشان اين قدرها نيست كه بتوانند ببرند، لكن افرادي را جا بزنند، افرادي كه از خودشان است، از حزب خودشان است، جا بزنند به ملت، و ملت را اغفال كنند براي رأي دادن به آنها.» (صحيفه امام، ج 10، ص 218) ويژگي هاي اعضاي شوراهاي شهرها «آن چيزي كه الان لازم است بر همه آقايان، بر همه شما جوانان، بزرگان، و بر همه قشرهاي ملت، اين است كه چشمهايشان را باز كنند با مطالعه، با دقت، افرادي كه براي شوراها تعيين مي كنند صفات خاصي را داشته باشند. اول: اينكه مؤمن باشند؛ مؤمن به اين نهضت باشند؛ جمهوري اسلامي را بخواهند؛ طرفدار مردم باشند؛ ايمن باشند؛ اسلامي باشند، و شرقي و غربي نباشند، انحرافات مكتبي نداشته باشند؛ تا اينكه كارهايي كه مي كنند براي نفع ملت، براي نفع خود شهرستان باشد. اگر خداي نخواسته در اين امر كوتاهي بشود و شياطيني كه دوره مي افتند و مي خواهند افرادي را جا بزنند به مردم، آن افراد منحرف يك وقتي تعيين بشوند براي شوراهاي شهر، اين براي خود شهر خطر دارد؛ براي كشور خطر دارد؛ براي اسلام خطر دارد. لزوم تعيين صلاحيت كانديداهاي عضويت در شوراها از اين جهت، يك مسئوليتي الان گردن همه ملت هست.» ( صحيفه امام، ج 10، ص 250 تا 251) لزوم همكاري مردم با شوراي شهر «در هر صورت، مملكت بايد با دست خود مردم، با دست خود اشخاص، اداره بشود. و شهرها بايد به توسط خودتان اداره بشود،،؛ توسط خودتان آباد بشود. ننشينيد كنار بگوييد كه شوراي شهر درست شد، و برويم كنار. شوراي شهر خودش كاري نمي تواند. چند نفر آدمي است كه مثل ديگران، ضعيف است و نمي تواند كاري بكند. تا همه با هم نباشند، همه با هم دست به هم ندهند، نمي شود اين كارها انجام بگيرد. و اين وظيفه انساني ماست، كه كمك كنيم همه به هم؛ معاونت كنيم همه با هم؛ تا بلكه ان شاءالله كارها اصلاح بشود.» (صحيفه امام، ج 10، ص 337) وظيفه شهرداري ها «من ميل دارم كه عمل ما يا بيشتر از قولمان باشد يا موافق با قولمان. الان شهرهاي ايران، روستاهاي ايران، حتي شهر تهران، گرفتار يك كمبودهايي است و بوده است. و اين به عهد شهرداريهاست كه با كمك مردم البته من مي دانم كه خرابيها اين قدر است كه شهردار تنها نمي تواند، لكن با كمك مردم اقدام بكنند و شهرهاي خودشان را، روستاهاي اطراف را آباد كنند. و آنچه كه مهم است اين است كه آن قشر مستضعف بيشتر مورد نظر باشد. در تهران، آن حاشيه هاي اطراف تهران و آن زاغه نشينها و آن چادرنشينهاي اطراف بيشتر مورد نظر باشند تا طرف شمال شهر، و در شهرهاي ديگر، روستاهاي ديگر، توجه به اين قشر مستضعف بيشتر باشد از توجه به قشر مرفه. مع الوصف در رژيم سابق، اين قشر اصلش مورد عنايت نبود، و اگر كاري مي كردند براي همان قشر مرفه مي كردند. و لهذا در تهران، شمال شهر، يك شهري است كه غير از جنوب شهر است. اصلا آن، يك شهر ديگري است، اين هم يك شهر ديگري. و اين غير مطابق بودن و طبقه به اين شديدي داشتن، اسباب اين مي شود كه يك وقت خداي نخواسته انفجاري حاصل بشود كه كسي نتواند مهارش كند. شما شهردارهاي محترم بايد توجه كنيد كه امروز شهرهاي ايران و دهات و روستاها، همه مال خود ملت است، ديگر مال ديگري نيست، تصرف ديگري نيست. وقتي مال خود ملت شد، خود ملت و خود مردم و خود شهردارها كه از ملت هستند بايد كوشش كنند در آباد كردن اين مملكت. يك قسم اعظم، آباد كردن به دست شما شهردارهاست، كه بايد با تمام كوشش كوشش كنيد كه آباد بشود. و خصوصا آن طرفهايي كه خرابي داشته اند، و به آنها نرسيده بودند، دهاتي كه به آنها نرسيده بودند، شهرهايي كه دو طرف دارند، يك طرف مرفه و يك طرف غير مرفه ، از آن غير مرفه شروع كنيد، وقتي به درجه مرفه رسيد آن وقت يك كار اساسي شما كرديد.» (صحيفه امام، ج 10، ص 498 تا 499